autostrady » infrastruktura drogowa
Czy zabytkowa “autostrada z kostki brukowej” – jedna z głównych przyczyn II wojny światowej- zniknie?
0 Comments
Przyznam się że niewiele rozumiem z polskiego programu budowy autostrad płatnych. Uczono mnie metodologii planowania takich inwestycji za pomocą publicznego, jawnego i otwartego procesu analizy wielokryteriowej. W Wielkiej Brytanii same procesy planowania trwają latami. Przynajmniej wiadomo, z jakich przyczyn obrano taki, a nie inny przebieg, i że nie miało to np. charakteru zakulisowych zabiegów niewielkich grup osób. Tymczasem w Polsce buduje się pospiesznie, a jeszcze szybciej i jeszcze bardziej zagadkowo- się owe inwestycje planuje. Podobnie jest z trasą S6- nie wiadomo, czy aby opłacalny i ekonomicznie uzasadniony jest jej dłuższy przebieg, przy porzuceniu ruin przedwojennej niedokończonej autostrady.
Fot. Schemat autostrady i jej fotografie wg Wikimedia
Fot. Autostrada na mapie pokazującej stan z 1937 r., z serwisu internetowego o autostradzie Berlin- Elbląg- Królewiec.
Mapa satelitarna przebiegu autostrady- link do Google Maps
Dziwię się planom budowy autostrad na Pomorzu. Wydawałoby się że “bliżej znaczy taniej”, czyli budowa drogi najkrótszą trasą pozwala zaoszczędzić wydatków. Tudzież, taniej jest budować autostradę na już przygotowanym gruncie “najdłuższego w Europie pasa krzaków”. Przecież znawcom historii doskonale znany jest fakt wybudowania w przededniu II wojny światowej fragmentów autostrady Berlin- Królewiec i przygotowania nasypów pod jej resztę. Nitki betonowych jezdni dociągnięto do miasta Chociwel, a roboty budowlane, nasypy i mosty dociągnięto aż za Chojnice, mniej więcej do ówczesnej granicy Rzeczp. Polskiej z Trzecią Rzeszą.
Rzesza Niemiecka istotnie zbudowała fragmenty autostrady. Do dziś ona istnieje i funkcjonuje na odcinku (oznaczonym jako RAB 3) z Królewca (Kaliningradu) do Elbląga jako droga ekspresowa S22. Od strony Berlina autostradę dociągnięto zaś do Chociwla na Pomorzu (odcinek RAB4). Pozostały odcinek to często niedokończone budowle i prace ziemne, które do dziś kończą się na granicach ówczesnej przedwojennej Polski.
Od Chociwla zaś przez Złocieniec aż pod Szczecinek ciągnie się “największy w Europie pas krzaków”. Zaawansowanie prac na tej autostradzie można oglądnąć za pomocą map satelitarnych (link ). Przebieg nieukończonej autostrady jest czytelny, do tego aż pod Kościerzyną istnieją mosty i wiadukty na jej trasie. Polska jest przecięta “tajemniczą autostradą- widmo”. Od Kościerzyny zamieniającą się w zbudowaną w ekspresowym tempie drogę krajową DK22, z zachowaną do dziś oryginalną nawierzchnią płyt betonowych. Tą drogę zbudowali Niemcy niemal natychmiast po pokonaniu niepodległej Polski we wrześniu 1939 r.
“Autostrada” z kostki brukowej Tczew- Grobelno k. Malborka. Zdjęcie z witryny www.berlinka.pcp.pl
Fragmentem tej drogi jest zabytkowa, ok. 73-letnia “autostrada z kostki brukowej” między Malborkiem a węzłem drogowym na południe od Tczewa. Gdy jechałem tamtą drogą przed kilku laty, była to wołająca o wpis na listę zabytków około czteropasmowa brukowana droga, na której bruk pod wpływem prędkości pofałdował się w wielkie fale przypominające jazdę po morzu. To taki rzadki w Europie zabytek drogownictwa, który cudem ocalał, ale może zostać zniszczony przez nieczułych na takie zabytki jak “brukowana autostrada” drogowców.
Droga ta ma wszelkie powody by być chroniona jako zabytek: była zarzewiem II wojny światowej, i zdaje się że nie do końca słuszne są wpajane w szkolnictwie państwowym tezy z dziedziny polityki historycznej, jakoby “korytarz” miał być tylko umiejętnie wykorzystanym pretekstem do wzniecenia wojny. Z pewnością było to coś więcej niż tylko pretekst.
Raport Williama Colberna, attache wojskowego rządu USA z tamtego okresu, niezależnego obserwatora tamtych wydarzeń, relacjonuje ostatnie pokojowe negocjacje polsko-niemieckie przed wybuchem II wojny światowej (5 stycznia w Berechtsgarden i 26-27 stycznia w Warszawie). Von Ribbentrop wg doniesień raportu wysunął kwestie praw niemieckiej mniejszości, budowy autostrady przez polski korytarz oraz przystąpienia Polski do paktu antykominternowskiego (antykomunistycznego). Odpowiedź była zdecydowana i do streszczenia formułą 3 razy nie. “Autostrada przez korytarz jest obecnie niemożliwa”- konkuduje polskie stanowisko raport Colberna z 14 lutego 1939.
Colbern uważa że Hitler przedstawił żądania odnośnie Gdańska, Bogumina i autostrady 22 marca, ponawiając je 28 marca. Colbern pisał o tym że Polacy “przy swich obecnych wojowniczych nastrojach odmówią pójścia na ustępstwa i będą walczyć przy pierwszym przejawie agresji ze strony Niemiec” (31 marca 1939). Hitler w przemówieniu z 28 kwietnia te żądania skrócił: żądał aneksji Wolnego Miasta Gdańska w zamian za przywileje portowe dla Polski i gwarancje obecnych granic, oraz żądał eksterytorialnego korytarza komunikacyjnego: autostrady i linii kolejowej przez polski korytarz rozcinający ówczesną Rzeszę. W nocie z tego dnia wypowiedziano układ o nieagresji z 1934 roku.
Odpowiedź Polaków może wydawać się zbyt radykalna, i wg mnie nią jest. Expose ministra Becka w Sejmie 5 maja było zdecydowaną odmową na propozycje silniejszego militarnie sąsiada. Wg Colberna jego mowa opierała się na stwierdzeniu że Polska nigdy nie pogodzi się z żadnymi planami które zagrażają jej dostępowi do Morza Bałtyckiego.
Rząd Polski ogłosił, że eksterytorialna autostrada łącząca rozcięte części sąsiadującego kraju nie jest możliwa, samemu nie oferując jednak wiele w zamian, po polskiej stronie brak było dobrych dróg czy torów, mimo że jak podaje literatura, dochody z tranzytu między obu częściami Niemiec stanowiły 15 % przychodów polskiego budżetu. Hitler istotnie nawet rozważał w rozmowach z włoskim senatorem Puricellim budowę całej autostrady jako wielkiego wiaduktu nad polskim terytorium, mówiąc rzekomo “„mit den Polen werden wir doch Keinem Krieg führen” [nie będziemy przecież z Polską prowadzili wojny].
Po wystąpieniu ministra Becka w Sejmie nasz kraj “zgodnie z zamierzonymi celami znalazł się na stopie wojennej” , jak na żywo notował Colbern. Wojna de facto już się rozpoczęła- Polska zaciągała kredyty we Francji i Wielkiej Brytanii, umacniano granice, oglądano ewidentne przygotowania do zajęcia Wolnego Miasta Gdańska przez oddziały SA i SS. Incydenty w Gdańsku (konfiskata polskiej ciężarówki z bronią, zabicie niemieckiego nazisty przez polskiego urzędnika, zabicie polskiego żołnierza) spowodowały wymianę nerwowych not dyplomatycznych (9-10 sierpnia 1939) sugerujących że sytuacja już wymknęła się spod kontroli. Kończono już polskie umocnienia nadgraniczne (notka attache 26 sierpnia 1939).
Zabytkowa “brukowana autostrada” o wielkiej roli w historii kontynentu może wkrótce zniknąć. Jak donosił w początkach 2012 roku “Dziennik Bałtycki”:
“brakuje jeszcze decyzji o remoncie berlinki na odcinku od mostu do Czarlina, prowadzącym m.in. do autostrady A1. Ten fragment drogi pokryty jest coraz bardziej pofałdowaną nawierzchnią brukową. GDDKiA chce w przyszłym roku wykonać projekt przebudowy tej trasy, a później będzie się starać o pieniądze na remont.” (wg “Malbork-Tczew: Remont “berlinki” tuż po świętach. Asfalt zastąpi płyty” Jacek Skrobisz, Dziennik Bałtycki 2 kwietnia 2012 r.)
Być może, aby ocalić zabytek historii, która pochłonęła tyle istnień ludzkich, wystarczy po prostu przełożyć pofałdowaną nawierzchnię brukową? To bądź- co- bądź trasa historyczna, w pobliżu jednego z najbardziej znanych polskich zabytków: zamku krzyżackiego w Malborku. Umiejętnie przygotowany produkt turystyczny, w postaci zabytkowej “brukowanej autostrady”, wg źródeł historycznych, jednej z podstawowych przyczyn wybuchu II wojny światowej, napędzałby dodatkowe przychody z turystyki, możliwe że znacznie przekraczające oszczędności z pokrycia zabytku warstwą asfaltu.
opr. Adam Fularz 2013,
Literatura:
- William H. Colbern “Polska. Styczeń- Sierpień 1939. Analizy i Prognozy”, Inst. Wydawniczy PAX, Warszawa 1986
- Cytowano m.in. opracowanie “Czy kłótnia o autostradę mogła jednak być powodem wybuchu II wojny? Autostrada z ludzkich żyć.” on-line na http://www.historyczny.ie.org.pl/2012/09/czy-kotnia-o-autostrade-moga-jednak-byc.html
- Marian Wojciechowski, „Stosunki Polsko – Niemieckie 1933 – 1938” tom 3, wybrane fragmenty o autostradzie zacytowane tu: http://www.berlinka.pcp.pl/dokumenty.html
- Tadeusz Krassowski “Autostrada Berlin – Królewiec. Droga do wojny”, streszczenie on-line: http://www.berlinka.pcp.pl/krassowski.html
- Artykuł Wikipedii o autostradzie “Berlinka” http://pl.wikipedia.org/wiki/Berlinka
- Mapy przebiegu autostrady Berlin- Królewiec: http://www.berlinka.pcp.pl/mapy.html oraz witryna o tej autostradzie: http://www.berlinka.pcp.pl/berlinka.html
Dokumentacja autostrady w encyklopedii Wikipedia:
| Węzły Berlinki | ||||
|---|---|---|---|---|
| km | nazwa oryginalna | nazwa obecna[1] | km | foto mapa |
| Odcinek zachodni (RAB 4a, RAB 4b) | ||||
| 0,0 | Stettiner Dreieck | Dreieck Schwanebeck | — | [1] |
… (  ) |
||||
| granica D–PL Kołbaskowo-Pomellen | 0,0 | [2] | ||
| 112,5 | Stettin-Süd | Szczecin Zachód 13 | 2,4 | [3] |
| 119,1 | Sydowsaue | Radziszewo 31 | 9,3 | [4] |
| 125,4 | Stettin-Ost | Szczecin Podjuchy | 15,5 | [5] |
| 131,7 | Altdamm | Szczecin Kijewo 3 10 | 21,6 | [6] |
| 138,9 | Bäderstraße | Rzęśnica S3 6 | 30,0 | [7] |
| 148 | Stargard-Friedrichswalde | (Sowno, Przemocze)[2] 141 | 37,9 | [8] |
| 160 | Stargard-Massow | (Łęczyca) 106 | 49,9 | [9] |
| 174 | Stargard-Freienwalde | (Lisowo, Chociwel) 20 | 63,9 | |
| odcinek środkowy (RAB 4b) (wytyczony i przygotowany pod budowę) |
||||
| 182 | Freienwalde-Nörenberg | (Chociwel–Ińsko) | 72 | |
| 188 | Blankenhägen | (Dłusko) | 78 | |
| 193 | Piepstock | (Podlipce) | 83 | |
| 198 | Wangerin-Gienow | (Węgorzyno-Ginawa) | 88 | |
| 203 | Rosenfelde | (Brzeźniak) | 93 | |
| 210 | Dramburg | (Drawsko Pomorskie) | 100 | |
| 215 | Sarranzig | (Zarańsko) | 105 | |
| 226 | Falkenburg | (Złocieniec) | 116 | |
| 244 | Klaushagen | (Kluczewo) | 134 | |
| 251 | Sternhof | (Gwiazdowo) | 141 | |
| 259 | Bärwalde | (Barwice) | 149 | |
| Odcinek wschodni (RAB 3) | ||||
| 0,0[3] | Königsberg | Калининград | — | [10] |
| … | ||||
| przejście graniczne RUS–PL Grzechotki-Mamonowo |
0,0 | [11] | ||
| 49,1 | Heiligenbeil-West | (Dąbrowa, Święta Siekierka) |
8,6 | [12] |
| 52,4 | Braunsberg | Maciejewo, Braniewo 507 | 11,9 | [13] |
| 58,1 | Schalmey | (Braniewo, Szyleny) | 17,6 | [14] |
| 63,7 | Tiedmannsdorf | Chruściel 54 506 | 23,2 | |
| 72,5 | Frauenburg | Błudowo, Frombork 505 | 32,0 | |
| 85,6 | Pomehrendorf | Wilkowo, Pomorska Wieś 509 |
45,1 | |
| 92,0 | Elbing-Ost | Elbląg-Wschód 7 | 51,5 | |
| 96,4 | Elbing-West | Elbląg-Raczki, Elbląg-Zachód 7 22 |
55,9 | |
|
||||
Budowa Berlinki, 1936
Berlinka rozdzielona terytorium Polski, 1939
Stan nawierzchni A11 w okolicach Penkun(2006)
Berlinka koło Szczecina (2006)
_2006.jpg)
Berlinka z wiaduktem w Maciejewie (2006)
Berlinka — współczesna, potoczna nazwa budowanej przed i w czasie II wojny światowej autostrady (niem. Reichsautobahn, w skrócie RAB), która miała połączyć stolicę ówczesnej III Rzeszy, Berlin, ze znajdującym się na wschodnich rubieżach państwa Królewcem (niem. Königsberg), przebiegając przez tzw. korytarz polski.
Formalnie autostrada składała się z trzech odcinków:
- RAB 4a: Stettiner Dreieck — Bäderstraße (obecnie węzeł Rzęśnica)
- RAB 4b: Rzęśnica — Gdańsk — Elbląg
- RAB 3: Elbląg — Królewiec
Budowa autostrady została zainaugurowana pod koniec 1933, a prace ruszyły wiosną roku następnego. Adolf Hitler wykorzystywał do budowy autostrad niemieckich bezrobotnych i 27 września 1936 oddano do użytku pierwszy 113-kilometrowy odcinek od węzła Stettiner Dreieck (okolice Berlina) do Stettin-Süd (Szczecin Zachód). W tym czasie trwały już prace na drugim końcu trasy: od Królewca do Elbląga. W 1937 oddano do użytku odcinek Königsberg(Królewiec) — Elbing-Ost (Elbląg-Wschód). Na tym fragmencie tymczasowo położono tylko jedną (południową) jezdnię, zostawiając miejsce na drugą, która miała być wybudowana wraz ze zwiększeniem natężenia ruchu. Rok później autostrada wydłużyła się o obwodnice Szczecina i Elbląga, odpowiednio do węzłów Bäderstraße (koło Wielgowa) i Elbing-West.
Historia
W 1938 Niemcy użyli autostrady jako pretekstu do wszczęcia wojny – zażądali eksterytorialnego korytarza łączącego oba jej fragmenty rozdzielone obszarem należącym do Polski. Prace na terenie budowy nieco zwolniły, gdyż kraj przygotowywał się do wojny i robotnicy byli potrzebni bardziej do budowyfortyfikacji oraz produkcji czołgów i amunicji.
Od jesieni 1939 na budowę skierowano ponownie robotników, w tym przymusowych m.in. uwięzionych przez Rzeszę Żydów. Zbudowano następny dwujezdniowy odcinek Bäderstraße (Rzęśnica) — Stargard–Massow (Łęczyca). Na całej długości wyżej opisanych odcinków zbudowana została pełna infrastruktura ówczesnej autostrady, tj. dwupoziomowe skrzyżowania, przyautostradowe przystanki i stacje benzynowe, itp. Na przedłużeniu odcinka zachodniego (od Stargard-Massow [Łęczycy] na wschód) wykonano też wiele prac ziemnych, których ślady można spotkać nawet w okolicach Kościerzyny. Gdzieniegdzie stoją do dziś fragmenty obiektów inżynieryjnych, a nawet kompletne wiadukty.
Schematyczny przebieg trasy Berlinki
Stara autostrada (a właściwie niedokończona autostrada) jest lokalną atrakcją w wielu miejscach Pomorza, choć przewodniki rzadko o niej wspominają.
Czasami nazwa Berlinka jest używana również w odniesieniu do dzisiejszej drogi krajowej nr 22 na odcinku Chojnice — Malbork. Po zajęciu Polski we wrześniu 1939 Niemcy bardzo szybko przedłużyli ówczesną Reichstraße No. 1 używając identycznej technologii jak ta używana do budowy autostrad. Betonowa nawierzchnia zachowała się na większości trasy do dziś.
Późniejsze dzieje Berlinki
Działania wojenne nie były dla Berlinki dotkliwe, jednak w 1945 wycofujący się Niemcy zniszczyli mosty nad Odrą, Iną, Pasłęką, Młynówką, Banówką i Omaząoraz kilka wiaduktów. Kilka miesięcy później wybudowane fragmenty Berlinki zostały też przerwane dwiema granicami państwowymi.
Kilka lat po wojnie zostały odbudowane mosty na Odrze i Banówce. W latach 70. XX wieku wylano asfalt na niedokończonym odcinku od dawnego węzła Stargard-Massow (Łęczyca) do okolic planowanego węzła Stargard-Freienwaldew miejscowości Lisowo k. Chociwla oraz odbudowano most nad Iną. Na Berlince w okolicach Wielgowa utworzono lotnisko zapasowe, tzw. Drogowy odcinek lotniskowy.
W związku z małą użytecznością pociętej drogi i brakiem odpowiedniej konserwacji, zaczęła ona niszczeć, a na odcinku wschodnim nawet częściowo zarastać. Zarosły też prawie całkowicie wszystkie ślady budowy autostrady na wschód od miejscowości Lisowo.
W latach 90. XX wieku wyremontowany został 14-kilometrowy odcinek autostrady A6 od zachodniej granicy państwa. W latach 2005–2007 wykonano remont na prawie 8-kilometrowej długości – do dawnego węzła Altdamm (Dąbie; współczesna nazwa tego samego węzła: Szczecin Kijewo), gdzie Berlinka łączy się na ponad 8 km z drogą krajową nr 3. Odbudowano też most nad Omazą, a na przełomie XX i XXI wieku pozostałe mosty i wiadukty na elbląskim odcinku Berlinki, natomiast 24 września 2008 w miejscu dawnego odcinka RAB 3 Elbląg – Grzechotki otwarto drogę ekspresową S22.
Aktualny stan drogi
Z punktu widzenia stanu zachowania można wydzielić na terenie Polski kilka fragmentów:
- od zachodniej granicy państwa do węzła Szczecin Kijewo — autostrada A6; gruntownie wyremontowana, spełniająca prawie wszystkie wymagania stawiane współczesnej autostradzie (jedynie węzeł Radziszewo, z uwagi na trudne warunki terenowe, dotychczas nie został przebudowany; posiada bardzo krótkie pasy hamowania i rozpędzania, dlatego na krótkim odcinku wprowadzono ograniczenie do 90 km/h),
- od węzła Szczecin Kijewo do węzła Rzęśnica — oznaczona jako droga ekspresowa S3; dwujezdniowa, czteropasmowa, wąskie pobocza, dość zniszczona; klawiszujące betonowe płyty,
- od węzła Rzęśnica — Drogowy odcinek lotniskowy — oznaczona jako droga wojewódzka nr 142; dwujezdniowa, czteropasmowa; w tym miejscu kończy się pod asfaltem oryginalny, położony przez budowniczych niemieckich, beton jezdni północnej,
- od DOL do Łęczycy — autostrada z lat 30. XX wieku; na większości tego odcinka w gęstych krzakach albo wśród drzew leżą betonowe krawężniki – jedyna obecnie pozostałość po budowie betonowej jezdni północnej.
- od Łęczycy do Lisowa — współczesna asfaltowa droga jednojezdniowa przebiegająca pod szeregiem wiaduktów i na autostradowych mostach dokładnie w tym miejscu, gdzie miała biec betonowa Berlinka; niedaleko Lisowa droga zbacza na południe i łączy się z dzisiejszą drogą krajową nr 20 ok. 200 m od wiaduktu niewybudowanej autostrady,
- na wschód od Lisowa — łatwo odnajdywalne nasypy, wykopy, obiekty inżynieryjne i inne pozostałości budowy w różnym stanie zaawansowania, ciągnące się regularnie aż do wschodnich okolic miejscowościMiłocice. Od tego miejsca zalesione po 1945 ślady po budowie autostrady ciągną się dalej w kierunku północno-wschodnim i kończą na północ od miejscowości Dźwierzno.
- od dawnej granicy polsko-niemieckiej w okolicy miejscowości Skwierawy do okolic miejscowościKucborowo są jeszcze doskonale widoczne ślady jej budowy pod postacią wykopów i nasypów – w głównej mierze jednak są one zarośnięte krzakami i drzewami.
- od południowo-wschodnich granic miasta Pruszcz Gdański do miejscowości Marynowy jest ciąg słabo zachowanych śladów po pracach ziemnych prowadzonych w kwietniu 1943. Najlepiej zachowanym świadectwem tych prac jest ślad na południe od miejscowości Stawiec. Pozostałe ślady na tym odcinku padły ofiarą działalności rolniczej – chociaż znając zakres i kierunek prowadzonych prac – można dostrzec je na zdjęciach satelitarnych.
- odcinek od Elbląga do granicy z Rosją — droga ekspresowa S22 wybudowana w miejscu dawnej jezdni południowej, w okolicach węzłów istnieją dwie jezdnie; odbudowane mosty i wiadukty są współczesne i zbudowane na śladzie nieistniejącej jezdni północnej.
Zobacz też
- Autostrada A11 (Niemcy)
- Obwodnica Elbląga
- Olimpijka
- Eksterytorialna autostrada Wiedeń — Wrocław
- Pruska Kolej Wschodnia
Linki zewnętrzne
- Strona o Berlince, dost. 01.03.2011
- Strona o DK22 (fragment Berlinki), dost. 01.03.2011
- Strona po polsku i angielsku; liczne zdjęcia, dost. 01.03.2011
- Most nad Iną
- Koniec odcinka przejezdnego; wyraźnie widać miejsce, w którym jezdnia schodzi z oryginalnego szlaku Berlinki; przesuwając się na wschód widzimy wiadukt nad dzisiejszą DK20, a kawałek dalej nad linią kolejową; relikty nieistniejącej drogi są dobrze widoczne znacznie dalej
- Autostradowa obwodnica Elbląga
- Wiadukt nad linią kolejową tzw. Ostbahn i most nad Pasłęką
- Odcinek Chociwel-Barwice
By admin
Readers Comments (0)
R E K L A M A
